İslam folklorunda Hz. Hızır ve Hz. İlyas hakkında çok zengin bir inanç ve efsane literatürü olmasına ve bu ikisinin yılda bir kez buluştuğu inancına rağmen, onun tarihi net değildir; Aslında 6 Mayıs, Türk dünyasının her yerinde bir kutlama günü olarak bilinmiyor. Ancak kesin olan şu ki, İslam dünyasının değerli bir kesiminde ve Türkler arasında bu ortada her zaman Hıdrellez adıyla olmasa da Hz. Hızır ve Hz. İlyas’ın birleştiği günün anısı çok eskiden beri farklı gün ve biçimlerde kutlanır.
HİDİRELLEZ İSLAM DİNİNDE VAR MI?
XVI. 16. yüzyılda İstanbul’a yerleşen Yesevi mezhebine mensup Türkistanlı müellif, bu mezhep hakkında çok değerli bir kaynak olan zavallı bir yazardır. Cevâhirü’l-ebrâr min emvâci’l-bihâr (s. 196) adlı eserinde Buhara ve Semerkand başta olmak üzere Maveraünnehir’in tamamında Hızır-İlyâs adına şenlikler yapıldığını kaydeder. Ayrıca şubat ayının ortalarında Türkiye’de Aleviler ile İran’da Kızılbaş Karakoyunlu Türkmenleri (Çihiltenler) arasında Hıdrellez ve oruç dışında bir bayramın da asıl adı “Kızır Nebi Bayramı” ile kutlandığı bilinmektedir. “. Nevruz’dan altı hafta öncesine denk gelen bu bayram, eski on iki hayvanlı Türk takviminde (Mélikoff, VI.[1975] , S. 60-61).
Sadece Anadolu, Balkanlar, Kırım, Irak ve Suriye Türklerine özgü bir halk bayramı olan Hıdrellez’in bu bölgelerde özellikle 6 Mayıs’ta kutlanması iklim ve tabiat şartlarına bağlıdır. Bu tarih, söz konusu bölgelerde ilkbahardan yaza geçişi belirlemektedir ve Hicri takvim sistemi ile hiçbir ilgisi yoktur.
2023 Hıdırellez NE ZAMAN?
Hıdırellez her yıl 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanır ve klasik bir kutlama olarak kabul edilir. Bu yıl Cuma akşamı başlayacak Hıdırellez, 6 Mayıs Cumartesi gününe kadar sürecek.
Hıdırellez Ritüelleri Nelerdir?
Büyük şehirlerde daha az yaygın olan hidrellez için kasaba ve köylerde hazırlık yapıldığı görülmektedir. Bu müstahzarlar, meskenin temizliği, başın üst kısmının tasfiyesi ve yiyecek ve içecekler için yapılan hazırlıklardır. Hıdrellez gününden önce meskenler iyice temizlenir. Çünkü temiz olmayan evlere Hızır’ın uğramadığı sanılır. Hıdırellez günü giyilmek üzere yeni elbise ve ayakkabılar alınır.
Hıdırellez akşamı asılan paralar ve dilekler 6 Mayıs sabahı erken saatlerde toplanır. Para cüzdana konur ve yıl boyunca harcanmaz. Hıdırellez parası, o yıl içinde yoksulluk ve parasızlık yüzünü göstermez.
HIDIRELLEZ DUALAR
Bursa’ya ve daha birçok şehre bereket getireceği inancıyla Hıdırellez sabahı ön kapılar evin yönüne doğru süpürülür. Çeşitli dilek ve niyetlerin yazılı olduğu kağıtlar açık bırakılır ve yavaş yavaş bir akışa dönüşür. Kağıt suya düşerse dileklerin gerçekleşeceğine inanılır.
Balıkesir ve Çanakkale’nin bazı yörelerinde Hıdırellez günü güneş doğmadan önce kadınlar su kenarına giderek bu su ile ellerini ve yüzlerini yıkarlar.
Çanakkale’de Hıdırellez’den önce gül ağacının dibine gömülüp bu sabaha kadar filizlenirse dileğin gerçekleşeceğine inanılır.
